از جمله قطعات اصلی در خودرو دینام است که با وجود ظاهر و اندازه کوچک، نقش اساسی در عملکرد ماشین داشته و آفتامات دینام نیز از دلایل عمده خرابی این قطعه به شمار می رود. این قطعه در خودرو مولد جریان مستقیم می باشد.
قطعه آفتامات دینام
رگلاتور از اجزای مهم دینام بوده که بین عموم مردم به نام آفتامات شناخته می شود. کنترل جریان برق ورودی آرمیچر بر عهده این قطعه است که تاثیری مستقیم بر توان خروجی دینام دارد. نمونه های قدیمی رگلاتورها دارای رله و مقاومت سیمی بودند که به آن آفتامات گفته میشد.
هنوز هم در زمان حال برای رگلاتور از این نام قدیمی استفاده می کنند. برای ساخت رگلاتور دینام از قطعات الکترونیکی گوناگون بهره می برند ولی بیشتر این رگلاتورها دارای یک مدار مقایسه کننده ترانزیستوری هستند که نسبت به مدل رله ای قدیمی، عملکرد دقیق تر و بهتری دارند.
وظیفه آفتامات در خودرو
قطعه آفتامات یا رگلاتور دینام مسئول کنترل ولتاژ تولیدی و جریان مصرفی بوده تا از سوختن مولد برق و مصرف کننده های خودرو جلوگیری کند. در اصل بین دینام و باتری خودرو مانند یک رابط عمل می کند. با افزایش یافتن دور موتور، افزایش ولتاژ برق تولیدی توسط دینام را شاهد هستیم.
در صورت استاندارد نبودن این افزایش ولتاژ، احتمال سوختن مصرف کننده های برق خودرو وجود دارد.
اگر که دور موتور کم بوده یا کلا خاموش باشد، زمانی که دینام به باتری وصل گردد، با استفاده از آفتامات یا رگلاتور، دیگر جریان برق ورودی باتری به دینام، موجب سوختن آن نمی شود.
همچنین رگلاتور اجازه شارژ را به باتری سالم خالی شده میدهد و با پر شدن باتری هم شارژ آن را قطع می کند. البته آفتامات (رگلاتور)، ممانع از تخلیه باتری در دینام در زمان خاموش بودن موتور هم میشود.
طرز کار آفتامات دینام خودرو
هسته ای آهنی این قطعه را ساخته و یک سیم پیچی موازی شکل دورتادور این هسته پیچیده و بر روی آن نیز یک جفت پلاتین قرار دارد که معمولا به شکل بسته موجود است.
ذغال مثبت، جریان مورد نیاز بالشتک های دینام را تامین می کند و این جریان شکل گرفته بعد از تغذیه قطب ها، به F آفتامات وارد می گردد.
با افزایش دور موتور خودرو، دینام نیز با افزایش ولتاژ روبرو شده و در ادامه این روند باعث افزایش ولتاژ موثر بر سیم پیچ رله ولتاژ (آفتامات) می شود.
اگر ولتاژ تولیدی از حد استاندارد خود بیشتر گردد، باعث میشود که نیروی کششی هسته بیشتر از نیروی فنر پلاتین متحرک شده و عمل جذب پلاتین متحرک توسط هسته رخ دهد. بعد از آن پلاتین های رله ولتاژ باز میشوند و اتصال بدنه قطبین از راه مقاومت کامل خواهند شد.
جریان مصرفی بالشتک های دینام بوسیله این مقاومت کاهش یافته و همچنین ولتاژ خروجی دینام و شدت میدان مغناطیسی را کاهش میدهد. به همین دلیل این اثرگذاری بر سیم پیچ رله ولتاژ باعث می گردد نیروی هسته از بین برود.
در ادامه مراحل بالا، با کشیده شدن پلاتین متحرک توسط فنر و تماس آن با پلاتین ثابت، جریان مورد نیاز میدان به صورت مستقیم به بدنه متصل می شود.
با توجه به گفته های قبل، رله ولتاژ مسئول کنترل ولتاژ خروجی دینام است. برای تغییر جهت جریان برق از دینام به سمت باتری، باید حداکثر این ولتاژ از ولتاژ باتری مقداری بیشتر باشد.
در این صورت باتری خودرو شارژ می شود. ولتاژ دینام به همین دلیل ذکر شده ۲۵ درصد بیشتر از باتری می باشد.
تشخیص خرابی آفتامات دینام
ولتاژ تولید شده، توسط آفتامات (رگلاتور) دینام بین ۱۳.۵ تا ۱۴.۵ ولت تنظیم میشود و با این روش از قطعات الکتریکی خودرو محافظت می کند.
از نشانه ها و علائم مهم وجود مشکل در دینام، عدم ثبات ولتاژ خروجی است. این مشکل از راه سیستم موجود در خودروها به راننده اطلاع داده می شود.
این سیستم هشدار دهنده در اصل یک باتری کوچک در خودروهای امروزی بوده که در صورت روشن شدن چراغ هشدار در زمان روشن بودن موتور، احتمالا مشکلی در سیستم شارژ وجود دارد.
۷ نشانه خرابی آفتامات دینام
تشخیص خرابی این قطعه برعکس خیلی از قطعات خودرو ساده بوده و با روش های گوناگون می توان عیب یابی کرد. در ادامه ۷ نشانه خرابی آفتامات را بررسی خواهیم کرد:
۱. ولتاژ خروجی بالا
ولتاژ عادی در باتری خودروهای معمولی در شرایط خاموش بودن موتور، بین ۶ تا ۱۲ ولت می باشد اما و در زمان روشن بودن خودرو, این عدد ۲ ولت بالاتر می رود.
اگر که مقدار ولتاژ خروجی بیشتر از ۱۶ ولت باشد، احتمالا مشکلی در آفتامات (تنظیم کننده ولتاژ) وجود دارد.
در صورت ادامه دار بودن ولتاژ خروجی بالا، آسیب دیدگی اجزای الکتریکی خودرو دور از ذهن نیست و ممکن است چراغ های ماشین بعد از یک مدت کوتاه بسوزند.
۲. افت ولتاژ ناگهانی
افت ولتاژ همچنین از دلایل کاهش شتاب خودرو نیز می باشد. این مشکل شاید ساده، نشاندهنده عدم تنظیم درست قدرت است.
۳. خاموشی چراغ پشت آمپر
چراغ پشت آمپر (صفحه کیلومتر) برای روشن ماندن به یک ولتاژ مشخص نیاز دارد. در صورت خرابی تنظیم کننده ولتاژ، چراغ های پشت آمپر هم روشن نشده و نمی توان به درستی از خودرو استفاده کرد.
۴. چراغ های چشمک زن یا کم نور
کم شدن نور چراغ های جلوی خودرو و البته چراغ های داخل کابین ماشین از علائم خرابی آفتامات دینام و عدم تنظیم درست ولتاژ است. یک احتمال دیگر، مربوط به وجود ایراد در باتری می باشد.
۵. عملکرد نادرست چراغ های نور بالا
چراغ های نور بالا مانند خیلی از قطعات نیازمند ولتاژ کافی برای عملکرد درست هستند. در صورت دریافت ولتاژ کم یا زیاد توسط این چراغ ها، احتمال سوختن آنها بالا می رود.
۶. خوردگی سر باتری یا خالی شدن آن
دیده شدن خوردگی در ترمینال های قسمت بالای باتری و خالی شدن باتری از دلایل مدیریت نادرست جریان برق توسط تنظیم کننده ولتاژ می باشد.
البته قدیمی بودن باتری یا روشن ماندن طولانی مدت چراغ های خودرو هم باعث خالی شدن باتری می شوند.
۷. روشن شدن چراغ موتور یا چراغ باتری
البته ممکن است به خاطر وجود ایراد در باتری هم چراغ موتور روشن گردد. با استفاده از مولتی متر می توان دینام و باتری را بررسی نمود تا منشا ایراد در بین قطعات پیدا شود.
تعمیر و تعویض آفتامات دینام
شارژ باتری خودرو توسط دینام انجام میشود. با خراب شدن دینام و شارژ نشدن درست باتری، عملکرد و کارایی خودرو کاهش یافته و باتری هم خراب می شود.
دینام از دو بخش اصلی تشکیل شده است؛ قسمت ژنراتور که تولید کننده برق بوده و آفتامات (رگلاتور ولتاژ) که تنظیم ولتاژ را انجام میشود. در بیشتر خودروها این دو قسمت تحت عنوان یک واحد یکپارچه داخل دینام قرار گرفته اند.
در بیشتر مواقع، خرابی دینام مربوط به رگلاتور یا آفتامات آن بوده و با تعمیر یا تعویض این قطعه ارزان، مشکل بوجود آمده برطرف می گردد.
شاید زمان مراجعه به بعضی از تعمیرکاران، پیشنهاد تعویض دینام را بدهند اما به یاد داشته باشید که در بیشتر اوقات نیازی به تعویض نیست.
روش پیشگیری از خرابی آفتامات دینام
پیشگیری بهتر از هزینه کردن است. روش های گوناگونی برای جلوگیری از خرابی آفتامات وجود دارد که در ادامه آن ها را معرفی کرده ایم.
- سرعت فن کولر را در درجه پایین قرار دهید.
- از باتری هایی با ظرفیت و آمپر بالا استفاده کنید.
- خاموش کردن چراغ های خودرو در مواقع غیر ضروری.
- بررسی مداوم وضعیت شل یا سفت بودن تسمه دینام.
- در صورت توقف طولانی مدت، برای عملکرد درست دینام، گاهی اوقات دور موتور را تا حدود ۲۰۰۰ دور در دقیقه بالا ببرید.